Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας στις 27/09/2023, συζήτησε το ακόλουθο θέμα:
Έλλειψη μηχανισμών ελέγχων και ισορροπιών
Η Επιτροπή συζήτησε το πιο πάνω θέμα μέσω του οποίου εξετάστηκαν τα διαχρονικά προβλήματα που παρουσιάζονται στην Κυπριακή Δημοκρατία λόγω έλλειψης μηχανισμών ελέγχων και ισορροπιών (checks and balances) σε σχέση με θεσμούς και ευρύτερα σε σχέση με ζητήματα εξουσίας και λειτουργίας του κράτους.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Δημήτρης Δημητρίου, επανέλαβε τη θέση ότι η διάκριση εξουσιών καθιστά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αυτοκράτορα με πολλές ανέλεγκτες εξουσίες. Και πολλές εξουσίες συγκεντρώνουν και ο Γενικός και ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας. Πριν από τις Προεδρικές Εκλογές, επεσήμανε, πολλοί υποψήφιοι είχαν θέσει στα προγράμματά τους τη συνταγματική μεταρρύθμιση και την ανάγκη του διαχωρισμού των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα.
Η Ειρήνη Χαραλαμπίδου τόνισε πως είναι εμφανές ότι, ενώ στην σύγχρονη εποχή οι απαιτήσεις της κοινωνίας για θέματα διαφάνειας είναι έντονες, εντούτοις, προκειμένου να διατηρηθεί η εξουσία ή τα μονοπώλια αποφάσεων, επιλέγουμε να ανατρέχουμε σε γνωματεύσεις του 1979, όταν η Κύπρος ήταν ανώριμη δημοκρατία, αναφερόμενη σε παραπομπές του Γενικού Εισαγγελέα στην Επιτροπή Νομικών σε γνωμάτευση του Κρίτωνα Τορναρίτη. Τόνισε ότι βασική ώθηση για να εγγράψει το θέμα των θεσμικών αντιβάρων με τον κ. Δημητρίου ήταν το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα, επισημαίνοντας ότι μια σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να δεχθεί σήμερα ότι οι ποινικές αποφάσεις είναι ανέλεγκτες. «Στην Κύπρο είμαστε αντιμέτωποι με μοναδικά φαινόμενα», επεσήμανε, φέρνοντας ως παράδειγμα την αυτορρύθμιση των δικαστών. Πρόσθεσε ότι άκουσε με μεγάλη έκπληξη τον Γενικό Εισαγγελέα να λέει ότι η Βουλή δεν έχει καμιά εξουσία να ελέγχει τους Υπουργούς και διερωτήθηκε ποιος είναι ο ρόλος της Βουλής.
Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας, ανέφερε πως η δημοκρατία είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πάντοτε βελτιώνεται για το κοινό καλό. Έκανε λόγο για στρεβλώσεις και υπερεξουσίες και αναφέρθηκε σε εγκλήματα που έμειναν ατιμώρητα σε βάθος χρόνου, όπως ήταν το πραξικόπημα, το Χρηματιστήριο, τα αξιόγραφα, το κούρεμα και ο Συνεργατισμός. Οι θεσμοί, υπέδειξε, πρέπει να διορθωθούν και να ξαναμπεί μια ευνομία στον τόπο.
Από την πλευρά της, η βουλεύτρια των Οικολόγων, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, αναφέρθηκε στην περίπτωση της Ανδριάνας Νικολάου, λέγοντας ότι αυτή η γυναίκα έχει χάσει την πίστη της στη Δικαιοσύνη και δεν νοιάζει κανέναν από την πλευρά του κράτους και της Δικαιοσύνης. Υπογράμμισε ότι όταν ένα κομμάτι της δημοκρατίας αμφισβητεί τη Δικαιοσύνη που υπάρχει, έχουμε τεράστιο πρόβλημα. «Δεν έχω το πρόβλημα εγώ αλλά ο Γενικός Εισαγγελέας που δεν πείθει την κοινωνία», ανέφερε μεταξύ άλλων, τονίζοντας ότι αντί να είναι όλοι σε συναγερμό, ο καθένας προσπαθεί να διαφυλάξει το συμφέρον του και είπε πως η Βουλή πρέπει να γίνει η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων.
Από πλευράς των εκπροσώπων της Νομικής Υπηρεσίας κατατέθηκε επιστολή, στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε ότι το θέμα είναι σοβαρό, πολυδιάστατο και άπτεται της συνταγματικής διάρθρωσης της Δημοκρατίας και θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται, επισημαίνοντας εκ νέου ότι η συζήτηση μπορεί να επηρεάσει και το ίδιο το πολίτευμα. Υπέδειξε ότι θα πρέπει να αναδειχθούν οι ανάγκες που υπάρχουν και να εξεταστεί αν οι αλλαγές μπορούν να γίνουν και εξέφρασε την ετοιμότητά της να συμβάλει στη νομική συζήτηση. Στην ουσία, οι βουλευτές δεν διαφώνησαν ότι η συζήτηση πρέπει να καταστεί πιο συγκεκριμένη, κάτι που αναμένεται να γίνει και μέσα από τις διαπιστώσεις της ημερίδας που ετοιμάζεται για το ζήτημα αυτό.
Από την πλευρά του, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Κώστας Παρασκευά, επεσήμανε πως θα πρέπει να αφουγκραστούμε την κοινωνία του σήμερα και ένα κράτος δεν μπορεί να τρέχει με ταχύτητες άλλων δεκαετιών. Υπάρχει η ανάγκη των θεσμικών αντιβάρων, ανέφερε, εξηγώντας ότι μετά την κατάρρευση του 1963 τα θεσμικά αντίβαρα έχουν σχεδόν χαθεί. Σημείωσε, ωστόσο, πως θα πρέπει να αποφασιστεί σε ποιο βάθος θέλουμε να γίνει η μεταρρύθμιση. Όπως εξήγησε, η συζήτηση δεν μπορεί να φύγει από την πολιτική της σημειολογία, το άλυτο Κυπριακό, το δικοινοτικό κράτος και το δίκαιο της ανάγκης.
Απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών, ο Δρ. Παρασκευά σημείωσε πως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι αμιγώς προσωπικός θεσμός, καθώς το αντίβαρο ήταν ο Τούρκος Αντιπρόεδρος. Ανέφερε, επίσης, πως σε χώρες που υπάρχουν Συνταγματικά Δικαστήρια, ο ρόλος των Κοινοβουλίων στον διορισμό των δικαστών είναι έντονος, επειδή η πεμπτουσία της δουλειάς τους είναι ο έλεγχος των νόμων και αυτό ήταν κάτι που στην Κύπρο δεν έγινε κατά τη μεταρρύθμιση. Ανέφερε, επίσης, πως ο θεσμός του Γενικού Εισαγγελέα έχει βοηθήσει πολύ τον τόπο, αλλά η αποστολή του έχει εξαντληθεί και θα ήταν προς όφελος του κράτους να υπάρχει διαχωρισμός. Ωστόσο, είπε, πρέπει να συζητηθούν οι τρόποι.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής ανέφερε πως υπάρχει η νομική πτυχή, η καθαρά πολιτική οπτική και πρέπει να συγκεραστεί η πολιτική πραγματικότητα, η αναγκαιότητα να προχωρήσουμε, αξιοποιώντας τη νομική επιστήμη σε τέτοιο βαθμό που να μην προκύψει αντισυνταγματικότητα. Από την άλλη, να μην είναι τοίχος απροσπέλαστος η νομική προσέγγιση, ως προς την αναγκαιότητα των σημερινών δεδομένων. Η κ. Χαραλαμπίδου από πλευράς της υποστήριξε ότι το εθνικό πρόβλημα προβάλλεται ως πρόσχημα για να μην γίνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις με γνώμονα τη διαφάνεια. Κανονικά, είπε, δεν θα έπρεπε να έχουμε ούτε Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα, ούτε οι βουλευτές να είναι 56 αλλά αυτές οι αλλαγές έγιναν, ενώ όταν ακουμπούν εξουσίες έχουμε πρόβλημα με το Κυπριακό. Ο κ. Κουλίας υποστήριξε πως ο ανώτερος άρχων δεν είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά ο Γενικός Εισαγγελέας και αυτό έχει και τα συν και τα πλην του. Όπου έχουμε τεράστια εξουσία, έχουμε και παρατράγουδα, πρόσθεσε.
Η συζήτηση αυτή θα συνεχιστεί μετά την πραγματοποίηση της ημερίδας, όπου αναμένεται να ξεκαθαρίσει το πλαίσιο. Ωστόσο είναι σαφές, πως τόσο στην περίπτωση του Γενικού Εισαγγελέα, όσο και με άλλους θεσμούς, η Επιτροπή εντοπίζει σοβαρό θεσμικό πρόβλημα. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να βρει και τις λύσεις.
Συναφείς δημοσιεύσεις στα ΜΕ:
Stockwatch: Χρ. Κληρίδης: «Απόλυτος άρχων» του κράτους ο Γενικός Εισαγγελέας
Nomoplatform-Reporter
