Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας στις 30/10/2023, συζήτησε τα ακόλουθα θέματα:
Παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων Κώστα Παπακώστα κατά την περίοδο κράτησής του στις Κεντρικές Φυλακές
Η Επιτροπή συζήτησε το πιο πάνω θέμα μέσω του οποίου εξετάστηκε η απόφαση του δικαστηρίου σε σχέση με την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων του Κώστα Παπακώστα κατά την περίοδο κράτησής του στις Κεντρικές Φυλακές.
Ο ΓΕ θα υποδείξει τυχόν ευθύνες στη μεταχείριση Παπακώστα, λέχθηκε στη Βουλή
Στον Γενικό Εισαγγελέα και στη Νομική Υπηρεσία επαφίεται να υποδείξουν αν υπήρξαν πειθαρχικές ή/και ποινικές ευθύνες, σχετικά με τη μεταχείριση του αποβιώσαντα Κώστα Παπακώστα κατά την κράτησή του, για την οποία το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας έχει εκδικάσει απόφαση που κάνει λόγο για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων του κρατούμενου, που επέφεραν επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας του.
Αυτό αναφέρθηκε κατά τη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία εξέτασε το ζήτημα της παραβίαση των δικαιωμάτων του κρατούμενου Κώστα Παπακώστα, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση για ευθύνες για την έκρηξη στο Μαρί, κατά την οποία σκοτώθηκαν 13 άνθρωποι. Η οικογένεια Παπακώστα προχώρησε σε αγωγή εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας για απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, και το Δικαστήριο καταδίκασε τη Δημοκρατία για παραβίαση δικαιωμάτων, με αποστέρηση αυλισμού, που αποτελεί δικαίωμα όλων των κρατουμένων.
Εξάλλου, όπως αναφέρθηκε και στην Επιτροπή, ο αυλισμός του κρατούμενου είχε κριθεί απαραίτητος από τους θεράποντες ιατρούς, λόγω των παθήσεών του, και είχαν γίνει συστάσεις από ιατροσυμβούλιο για να γίνουν διευθετήσεις από τη Διεύθυνση των φυλακών. Όπως ανέφερε εισαγωγικά στη συνεδρίαση η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, στόχος ήταν να αναδειχθούν λάθη και παραλείψεις και να διορθωθούν, ώστε να μην υπάρξουν μελλοντικά αντίστοιχες καταστάσεις.
Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας στη συνεδρίαση, ανέφερε ότι για το θέμα της διερεύνησης ευθυνών, έλαβαν από τον Αύγουστο επιστολή εκ μέρους της οικογένειας Παπακώστα και ότι το θέμα εξετάζεται. Εξήγησε ότι, εφόσον η επιστολή δεν έχει απαντηθεί ακόμα, δεν υπάρχει κάτι προς ανακοίνωση. Όπως σημείωσε, η Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, Άννα Προκοπίου-Κουκκίδη, εφόσον το Υπουργείο πάρει τις όποιες συστάσεις από τη Νομική Υπηρεσία σχετικά με πιθανές ευθύνες, τότε θα εξεταστούν.
Εξάλλου, η Υπουργός σημείωσε κατά την τοποθέτησή της στην Επιτροπή, ότι ρόλος της δεν είναι να σχολιάσει την απόφαση του Δικαστηρίου, καθώς όλες οι αποφάσεις είναι σεβαστές. Ανέφερε, δε, ότι υπάρχουν εκτεταμένες ρυθμίσεις που διασφαλίζουν τα δικαιώματα ιατρικής περίθαλψης των κρατουμένων, υπογραμμίζοντας ότι οι φυλακές πρέπει να παρέχουν το ίδιο επίπεδο περίθαλψης στους κρατούμενους, όπως σε όλα τα νοσοκομεία του κράτους.
Η κ. Προκοπίου σημείωσε ότι μέλημα του Υπουργείου είναι η πλήρης συμμόρφωση σε συστάσεις που γίνονται κατά καιρούς από την Επίτροπο Διοικήσεως, και ότι σε συνεννόηση με την Επίτροπο Διοικήσεως προωθείται και η δημιουργία παρατηρητηρίου φυλακών. Ο Αν. Διευθυντής των Κεντρικών Φυλακών, Ιωάννης Καπνουλάς, ανέφερε ότι εξετάζονται καθημερινά ζητήματα των φυλακών στο πλαίσιο του σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ότι ο νόμος μιλάει για τα ελάχιστα δικαιώματα, ενώ γίνεται προσπάθεια να προσφέρονται περισσότερα, όπου είναι δυνατό.
Η τέως διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών, Άννα Αριστοτέλους, ανέφερε κατά τη συνεδρίαση ότι κλήθηκε να χειριστεί το θέμα του αυλισμού του κρατούμενου Κ. Παπακώστα κατά τους τελευταίους πέντε μήνες της κράτησής του και ότι υπήρξε συμμόρφωση με τις συστάσεις του έκτου ιατροσυμβουλίου, που συνιστούσε τον αυλισμό για λόγους υγείας. Στην απόφαση του Δικαστηρίου, όπως είπε η κ. Αριστοτέλους, δεν γίνεται καμία σύσταση για καταλογισμό ευθυνών, ενώ ανέφερε ακόμα, ότι το Δικαστήριο δεν επιδίκασε τιμωρητικές αποζημιώσεις, καθότι δεν επιδείχθηκε αλαζονική συμπεριφορά.
Εξάλλου, σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση, η κ. Αριστοτέλους σημείωσε ότι η αποζημίωση ύψους €20.000 που επιδικάστηκε, αφορούσε στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος που αφορά το θέμα του αυλισμού. «Δηλαδή το πρόβλημα προέκυψε καθότι δεν υπάρχει πουθενά οποιαδήποτε ρύθμιση για κάποιον που αποφασίζεται από την πρώτη στιγμή να εκτίσει την ποινή του στο νοσοκομείο αντί στις φυλακές, δεν υπάρχει ούτε στη νομολογία του ΕΔΔΑ», εξήγησε.
Πρόσθεσε ότι υπάρχουν και άλλες αποφάσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κρατουμένων κατά τη θητεία προηγούμενων διευθύνσεων των Κεντρικών Φυλακών, οι οποίες όμως δεν τέθηκαν ενώπιον της Επιτροπής, λέγοντας ότι σκοπός της σημερινής συνεδρίαση ήταν «η δημιουργία εντυπώσεων». Η κ. Αριστοτέλους αναφέρθηκε στις δηλώσεις της και σε απόφαση που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2023, όταν το δικαστήριο επιδίκασε αποζημιώσεις ύψους 100.000 ευρώ, όπως είπε, για ενέργειες προηγούμενων διευθύνσεων των φυλακών.
«Να πω ότι παραλάβαμε έναν διαλυμένο σωφρονιστικό σύστημα, με σωρεία παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ας μην ξεχνάμε τις έξι αυτοκτονίες σε διάστημα εννέα μηνών, τους αυτοτραυματισμούς, τους ξυλοδαρμούς, για τις οποίες η Κυπριακή Δημοκρατία καταδικάστηκε», ανέφερε τέλος η κ. Αριστοτέλους, καταλήγοντας ότι «το μετατρέψαμε σε ένα σύγχρονο σωφρονιστικό σύστημα πρότυπο, για το οποίο είμαστε περήφανοι».
Ο πρώην Αν. Διευθυντής Φυλακών, ο οποίος εκτελούσε καθήκοντα έως και το 2014, ανέφερε ότι ο κρατούμενος μπορούσε να κινείται στο δωμάτιο και στον διάδρομο του νοσοκομείου, όμως μετά από λίγο διάστημα, με δική του ευθύνη του παραχώρησε ο ίδιος το δικαίωμα να περπατά στην αυλή του νοσοκομείου, εφόσον το επιθυμούσε, με συνοδεία αστυφύλακα. Ανέφερε ότι το δικαίωμα του αυλισμού το στερήθηκε μόνο τις μέρες που ήταν στη ΜΕΔ.
Επισημάνσεις για το πλαίσιο που διέπει τις διαδικασίες, εκφράστηκαν από εκπροσώπους των συντεχνιών των δεσμοφυλάκων και αστυφυλάκων, οι οποίοι δήλωσαν έτοιμοι να συνεργαστούν για τη βελτίωση του πλαισίου που διέπει τα δικαιώματα των κρατουμένων. Συγκεκριμένα, ο εκπρόσωπος της ΠΑΣΥΔΥ ανέφερε ότι όπου υπάρχουν ασάφειες, θα πρέπει να καταρτιστούν κανονισμοί από το Υπουργείο. Πρόσθεσε, όμως, ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η διακριτική εξουσία του διευθυντή φυλακών για εξατομικευμένη εξέταση, λαμβάνοντας υπόψη και την ασφάλεια και την επικινδυνότητα του αδικήματος.
Ο εκπρόσωπος της Συντεχνίας ΙΣΟΤΗΤΑ, εισηγήθηκε όπως καταρτιστούν πρωτόκολλα για τα κενά που υπάρχουν στη διαδικασία κράτησης. Εξήγησε ότι επειδή δεν υπάρχουν πρωτόκολλα, κάθε περίπτωση τυγχάνει ξεχωριστού χειρισμού. Επεσήμανε, δε, ότι η προσέγγιση για τους κρατούμενους σε νοσοκομεία είναι αναχρονιστική.
Εκ μέρους του Συνδέσμου Προστασίας Δικαιωμάτων Φυλακισμένων και Αποφυλακισθέντων τοποθετήθηκε στη συνεδρίαση η Άννα Αντωνίου, αναφέροντας ότι κανένας από τους κρατούμενους που βρίσκονται στο νοσοκομείο, δεν μπορούν να βγουν έξω από το δωμάτιο και ότι πρέπει οι δικαστές να καταλάβουν ότι κάποιοι από αυτούς, δεν μπορούν να εκτίσουν ποινή. Έθεσε το ζήτημα, δε, γιατί ο Γενικός Εισαγγελέας δεν έκανε αναστολή ποινής για τον Κώστα Παπακώστα ή γιατί ο Πρόεδρος δεν έδωσε χάρη. Κατέληξε λέγοντας χαρακτηριστικά ότι ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης, Ιωνάς Νικολάου «δεν είχε αποφασίσει να δώσει δικαίωμα αυλισμού».
Ο γιος του αποβιώσαντα, Νικόλας Παπακώστας, εκπροσωπώντας την οικογένεια στη συνεδρίαση της Βουλής, εξέφρασε την ενόχλησή του για το γεγονός ότι η τέως Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών, παρέθεσε θέσεις οι οποίες τέθηκαν και στο Δικαστήριο, ενώ σημείωσε ότι στο Δικαστήριο «καταδικάστηκε ως Διευθύντρια Κεντρικών Φυλακών και ο τέως Υπουργός Δικαιοσύνης, Ιωνάς Νικολάου, για απάνθρωπη μεταχείριση και καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Πρόσθεσε ότι θεωρεί απαράδεκτο και προσβολή στη μνήμη του Κώστα Παπακώστα το ότι η κ. Αριστοτέλους ήρθε στην Επιτροπή για να αμφισβητήσει την απόφαση του Δικαστηρίου.
Σε ερώτηση δημοσιογράφου για το τι ανέμενε από τη συνεδρίαση της Επιτροπής, ο κ. Παπακώστας ανέφερε ότι έχουν τεθεί εκ μέρους της οικογένειας δύο ερωτήματα, τα οποία δεν έχουν ακόμα απαντηθεί. Το Δικαστήριο επέρριψε ευθύνες για καθυστέρηση στο να δοθεί στον κρατούμενο η δέουσα ιατρική φροντίδα.
«Δεν μας έχουν πει ακόμα οι αρμόδιοι, οι τότε υπεύθυνοι, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Ιωνάς Νικολάου και η Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών, Άννα Αριστοτέλους, γιατί είχαν καθυστερήσει να δώσουν αυτή τη δέουσα ιατρική φροντίδα που ζητούσαν οι θεράποντες ιατροί, στον Κώστα Παπακώστα», είπε.
Το δεύτερο ερώτημα, είπε, είναι να υποδειχθεί τι επιπτώσεις έχουν, όσοι οδήγησαν στο να καταδικαστεί Κυπριακή Δημοκρατία για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όχι μόνο στην εν λόγω περίπτωση, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη παρόμοια.
Δηλώσεις Βουλευτών
«Το δικαίωμα στον αυλισμό, το οποίο στερήθηκε ο Κώστας Παπακώστας με αποτέλεσμα την επιβάρυνση της υγείας του, είναι αναφαίρετο για όλους τους κρατουμένους», ανέφερε στις δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση η Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου.
Επεσήμανε, ακόμα, «ότι στην απόφαση γίνεται επίσης ξεκάθαρο ότι υπήρχε έλλειψη πολιτικής βούλησης για να δοθεί αυτό το δικαίωμα στον εκλιπόντα», προσθέτοντας ότι «ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να είναι απόλυτος και να μην είναι στη διακριτική ευχέρεια οποιουδήποτε πολιτικού προϊσταμένου».
«Από τον Δεκέμβρη του 2014, τα διάφορα ιατροσυμβούλια είχαν καλέσει την πολιτεία να διασφαλίσει το δικαίωμα του αυλισμού στον Κώστα Παπακώστα λόγω της επιβάρυνσης της υγείας του αλλά κάποιοι επίμονα τα αγνοούσαν μέχρι λίγους μήνες πριν το θάνατο του», ανέφερε στη συνέχεια.
Εξέφρασε, δε, τη λύπη της γιατί «ενώ κάποιοι εκ των εμπλεκομένων, έχουν δώσει μαρτυρία στο δικαστήριο η οποία δεν έγινε αποδεχτή, εξ’ ου και εκδόθηκε καταδικαστική απόφαση, επιμένουν ακόμα στη δική τους άποψη και δεν αποδέχονται την τελεσίδικη απόφαση του δικαστηρίου».
«Κάτι που επίσης επισημαίνεται και ξενίζει είναι το γεγονός ότι ενώ η εκπρόσωπος του Γενικού Εισαγγελέα η οποία παρευρέθηκε σήμερα, ανέφερε στην Επιτροπή ότι σε σχέση με πειθαρχικά και ποινικά αδικήματα δεν είχε μελετηθεί το θέμα και ως εκ τούτου δεν είχε απαντηθεί σχετική επιστολή που εστάλη στη Νομική Υπηρεσία από τους δικηγόρους της οικογένειας Παπακώστα, την ίδια στιγμή η κ. Αριστοτέλους ανέφερε στην επιτροπή ότι ο Εισαγγελέας είχε άποψη ότι δεν υπάρχουν ποινικά η πειθαρχικά αδικήματα μετά από ενημέρωση που είχαν οι δικηγόροι της», πρόσθεσε η κ. Χαραλαμπίδου.
Σημείωσε ότι αυτό «αποτελεί θεσμική εκτροπή, τρίτοι να έχουν προνομιακή ενημέρωση αντί οι ίδιοι οι λειτουργοί της Νομικής Υπηρεσίας», και υπογράμμισε ότι «ο Γενικός Εισαγγελέας θα πρέπει να τοποθετηθεί επί του προκειμένου».
Τέλος, ανέφερε ότι η Υπουργός Δικαιοσύνης διαβεβαίωσε την επιτροπή ότι γίνονται ενέργειες για να καλυφθούν τα όποια κενά της νομοθεσίας, σε σχέση με παρόμοιες περιπτώσεις και να δημιουργηθεί ένα αυστηρό θεσμικό και νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει ότι εφαρμόζονται σε όλες τις περιπτώσεις οι ίδιες διαδικασίες.
Η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, ανέφερε σε γραπτή της δήλωση ότι η κ. Χαραλαμπίδου, «έθεσε τη συζήτηση του θέματος αυτού μέσα στο πλαίσιο εφαρμογής αποφάσεων Δικαστηρίων καθώς και του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τη Δημοκρατία, κάτι που θεωρούμε ανησυχητικό λόγω ακριβώς της ευαισθησίας της εν λόγω υπόθεσης και θα μπορούσαμε να συζητήσουμε δεκάδες άλλες αποφάσεις δικαστηρίων που δεν έτυχαν εφαρμογής από την Κυπριακή Δημοκρατία».
Πρόσθεσε ότι «δεν αμφισβητείται κατ’ ουδένα λόγο η ευθύνη συμμόρφωσης του Κράτους σε όλες τις αποφάσεις εθνικών δικαστηρίων αλλά και του ΕΔΑΔ, όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων όλων των δικαιωμάτων του Κώστα Παπακώστα, και το κράτος οφείλει να προβεί σε όλες τις ενδεδειγμένες ενέργειες για την εφαρμογή τους».
«Ωστόσο, λυπούμαι να παρατηρήσω ότι τα περιστατικά της υπόθεσης ακούστηκαν ξανά κατά τη συζήτηση και ως Δημοκρατικός Συναγερμός θεωρούμε ότι δεν ωφελεί κανέναν να στήνονται λαϊκά δικαστήρια και ειδικότερα για τόσο ευαίσθητες υποθέσεις», κατέληξε η κ. Σούπερμαν.
Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Σενέκης, ανέφερε σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση, ότι η συζήτηση στην Επιτροπή «δεν αμφισβήτησε την ποινική διαδικασία που έκρινε ένοχο τον αποβιώσαντα και διεξήχθη με απόλυτο σεβασμό στους πεσόντες και πολυτραυματίες της φονικής έκρηξης στο Μαρί και τους».
«Ως ΔΗΚΟ επικεντρωθήκαμε στη διαπίστωση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας ότι η απαγόρευση της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις αξίας των δημοκρατικών κοινωνιών», σημείωσε και πρόσθεσε ότι «το ζητούμενο είναι κατά πόσον με τη λειτουργία του σωφρονιστικού μας συστήματος αμφισβητούνται καθ’ οιονδήποτε τρόπον οι θεμελιώδεις αξίες που προσδιορίζουν τις δημοκρατικές αρχές».
«Τα άτομα που στερούνται την ελευθερία τους βρίσκονται υπό τον απόλυτο έλεγχο των αρχών και ως εκ τούτου είναι ευάλωτα και εκτεθειμένα σε καταχρηστικές συμπεριφορές των οργάνων του κράτους, είναι η θέση μας ότι το κράτος έχει υποχρέωση να διασφαλίζει για όλους τους κρατούμενους τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας», κατέληξε ο κ. Σενέκης.
Σε «παλιανθρωπιά» που επέδειξαν τα αρμόδια όργανα του κράτους στον Κώστα Παπακώστα, έκανε λόγο στις δηλώσεις του ο Ανεξάρτητος Βουλευτής, Κωστής Ευσταθίου, επισημαίνοντας ότι είναι ευκαιρία για την Επιτροπή να εξάγει πολύτιμα συμπεράσματα από την περίπτωση αυτή.
«Ο κάθε κρατούμενος έχει ελάχιστα δικαιώματα τα οποία θα πρέπει να τα σέβονται όλοι, από τους διευθυντές των φυλακών, τους Υπουργούς, τον Γενικό Εισαγγελέα και όλο το πολιτικό προσωπικό», είπε, προσθέτοντας ότι «στην περίπτωση του Κώστα Παπακώστα αυτά δεν τηρήθηκαν και ένας άνθρωπος με περγαμηνές δράσης υπέρ της δημοκρατίας της πατρίδας του, του συμπεριφέρθηκαν ωσάν να ήταν υποζύγιο και αυτό δεν τιμά κανέναν, ούτε το κράτος δικαίου, ούτε την Κυπριακή Δημοκρατία».
Σε ερώτηση αν από τη συζήτηση προέκυψαν συμπεράσματα, ο κ. Ευσταθίου απάντησε ότι τα συμπεράσματα ήταν πως «επιτέλους θα πρέπει να σταματήσουμε την επίρριψη ευθυνών ο ένας στον άλλο». Πρόσθεσε ότι «είδαμε σήμερα δυστυχώς τα αρμόδια τμήματα να ερίζουν ποιος έχει λιγότερη η περισσότερη ευθύνη».
Σημείωσε ότι συμφωνεί με το αίτημα της οικογένειας Παπακώστα να υπάρξουν διορθωτικές κινήσεις για να μην επαναληφθούν στο μέλλον τέτοιες συμπεριφορές, καταλήγοντας ότι «είναι χρυσή ευκαιρία μέσα μέσα από την τραγωδία του Παπακώστα να βγει κάτι καλό για όλους μας, τώρα αν θα τα καταφέρουμε, δύσκολο».
Χάρτης ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων για μία μη ρατσιστική και συμπεριληπτική κοινωνία
Η Επιτροπή συζήτησε το πιο πάνω θέμα μέσω του οποίου εξετάστηκε το περιεχόμενο του «Χάρτη των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων για μία μη ρατσιστική και συμπεριληπτική κοινωνία» και ο ρόλος των κοινοβουλευτικών κομμάτων του δημοκρατικού τόξου στην Κύπρο.
Η Επιτροπή αποφάσισε όπως συνεχίσει την εξέταση σε επόμενη συνεδρία.
Nomoplatform-ΚΥΠΕ
